Dla wielu osób terapia grupowa czy grupa wsparcia mogą wydawać się czymś podobnym, jednak to oddzielne formy pracy, podobnie jak osobna kategorią są grupy rozwojowe. Komu może się przysłużyć udział w takich grupach i w jaki sposób różnią się one pomiędzy sobą?
Jeśli potrzebujesz wsparcia, rozmowy lub innego rodzaju pomocy psychologicznej, być może jakaś forma pracy grupowej jest dla Ciebie. Tego typu wybór możesz też na początku skonsultować z wybranym przez siebie psychologiem lub psychoterapeutą, który pomoże Ci ustalić, jaka forma pomocy byłaby dla Ciebie najbardziej odpowiednia – na taką konsultację możesz umówić się na przykład w Ośrodku Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej Pomarańczowe Ja w Poznaniu.
Dlaczego praca grupowa jest warta uwagi?
W dzisiejszych czasach mamy niewiele okazji do przebywania w grupach. Szczególnie w dorosłości, coraz rzadziej mamy dostęp do doświadczenia regularnego przebywania w grupie, której członków łączą jednocześnie bliskie relacje i otwarte rozmowy. Podczas pracy grupowej uruchamiają się zjawiska, których trudno doświadczyć w pojedynkę czy nawet w parze. Możemy zauważyć chociażby to, jak odbierają nas inni oraz jakie postawy przyjmujemy na tle pozostałych.
Poszczególne formy grup – terapeutyczne, grupy wsparcia czy grupy rozwojowe mogą zaoferować nam szereg specyficznych wyzwań i dać przestrzeń do owocnej pracy nad sobą.
Praca grupowa, niezależnie od tego, czy jest to psychoterapia, grupa wsparcia czy grupa rozwojowa, jeśli odbywa się regularnie i wystarczająco długo, owocuje zjawiskami charakterystycznymi dla procesu grupowego a co za tym idzie – umożliwia uzyskanie szeregu korzyści osobom, które są w nią zaangażowane. Amerykański psychiatra Irvin Yalom opisał te zjawiska, tworząc listę pozytywnych (wręcz leczniczych) czynników, które mogą pojawiać się w grupie. Są to:
- Interpersonalne uczenie się i rozwój umiejętności społecznych
– możliwe dzięki obserwowaniu siebie w relacjach z innymi oraz informacjom zwrotnym udzielanym od innych członków grupy.
- Altruizm
– rozumiany w tym przypadku jako uczucie, że poprzez dawanie zyskujemy coś dla siebie – przede wszystkim uczucie, że sami możemy znaczyć coś dla innych i być pomocni. Taka świadomość może podnosić poczucie własnej wartości. Altruizm tymczasowo może stanowić czynnik odwracający uwagę od własnych problemów.
- Wzbudzanie nadziei
– ma istotne znaczenie, gdy przeżywamy trudne sytuacje, nieprzyjemne emocje lub inne doświadczenia, które w danym momencie są psychologicznym wyzwaniem. Nadzieja to wzmocnienie pozytywnych oczekiwań i korygowanie negatywnych wyobrażeń na temat przyszłości, które pozwalają na wytrwanie na drodze pozytywnej zmiany, rozwoju.
- Uniwersalność
– to doświadczenie, że w naszych doświadczeniach, cierpieniach czy niedoskonałościach nie jesteśmy sami. Grupa pozwala zobaczyć, że istnieją inne osoby, które doświadczyły czegoś podobnego – to z kolei bywa źródłem ulgi.
- Spójność grupy
– tworzy się poprzez pojawienie się w relacjach akceptacji, wsparcia i zrozumienia. To z kolei sprzyja budowaniu bliższych kontaktów oraz otwartej, konstruktywnej komunikacji.
- Naśladowanie
– obserwując zachowania innych i poznając ich doświadczenia, możemy uczyć się nowych zachowań i sposobów funkcjonowania – emocjonalnego czy interpersonalnego.
- Katharsis
– oznacza oczyszczające doświadczenie związane z wyrażeniem emocji w obecności innych osób i uzyskaniem z ich strony akceptacji wobec naszych przeżyć.
- Udzielanie informacji
– związane jest z wzajemną wymianą informacji przydatnych do poradzenia sobie z różnego rodzaju wyzwaniami, z którymi zmagają się osoby obecne w grupie. Może ono polegać na udzielaniu rad, przekazywaniu wiedzy i doświadczenia. Najlepsze owoce przynosi, jeśli osoba, która je otrzymuje uprzednio o nie poprosi (informacje nie są udzielane osobom, które ich nie chcą lub w danym momencie nie potrzebują, zamiast tego szukając np. emocjonalnego wsparcia).
- Korektywne odtwarzanie pierwotnej grupy rodzinnej
– to zjawisko można zaobserwować przede wszystkim w grupach psychoterapeutycznych. Jest ono związane z założeniem, że wszyscy wynieśliśmy z domu rodzinnego pewne doświadczenia i wzorce relacji, które następnie mogą być modyfikowane i rozwijane przez doświadczenie relacji z grupą inną, niż rodzina pochodzenia.
- Czynniki egzystencjalne
– związane są z konfrontacją z podstawowymi wyzwaniami związanymi z ludzką egzystencją, takimi jak śmierć, izolacja, samotność, wolność, sens życia. Konstruktywny proces grupowy pomaga w sposób bardziej otwarty i odważny zmagać się z własnymi ograniczeniami oraz brać odpowiedzialność za własne funkcjonowanie w ich kontekście.
Czym jest psychoterapia grupowa?
Trzeba podkreślić, że psychoterapia grupowa to przede wszystkim forma leczenia trudności o charakterze psychologicznym. Można powiedzieć, że stanowi alternatywę dla psychoterapii indywidualnej. Taka grupa jest prowadzona przez jednego lub dwóch psychoterapeutów a spotkania charakteryzują się zazwyczaj regularnością i są objęte określonymi zasadami (m.in. zasada dyskrecji), które specjalista omawia z członkami grupy na początku współpracy.
Psychoterapia grupowa, jako forma leczenia opiera się na założeniu, że większość kłopotów w naszym funkcjonowaniu ma swój fundament w relacjach z innymi, a więc będzie się przejawiać także w relacjach w grupie. Poprzez interakcję z innymi uczestnikami możemy przeżyć, zaobserwować, zrozumieć i finalnie – i przepracować rozmaite trudności w przestrzeni żywych relacji z innymi.
W przestrzeni grupowej uczestnicy mają więc możliwość, aby przeżyć swoje trudności interpersonalne podczas spotkań, a następnie lepiej je zrozumieć. Stwarza to przestrzeń do wnikliwej obserwacji siebie, w tym szczególnie powtarzających się wzorców funkcjonowania w relacjach z innymi ludźmi i związanych z nimi konsekwencji.
Tego rodzaju praca pomaga w poszerzaniu świadomości, rozwija poczucie odpowiedzialności za swoje życie a tym samym pomagają w procesie wprowadzania konstruktywnych zmian w codziennym funkcjonowaniu.
Grupy wsparcia – czym różnią się od psychoterapii?
Grupy wsparcia są czymś innym niż psychoterapia grupowa. Mają one na celu przede wszystkim stworzenie przestrzeni wsparcia dla osób znajdujących się w podobnych do siebie, trudnych okolicznościach po to, aby mogły sobie lepiej z nimi poradzić. Grupy takie najczęściej koncentrują się wokół jednego rodzaju trudności, dzięki czemu uczestnicy mogą współdzielić swoje doświadczenia i być dla siebie źródłem zrozumienia.
Przykładem grup wsparcia mogą być na przykład grupy dla kobiet w ciąży, dla osób zmagających się z chorobą nowotworową czy dla członków rodziny osób uzależnionych od alkoholu.
Uczestnicy spotkań zwykle dzielą się własnymi doświadczeniami, użytecznymi informacjami i udzielają sobie wzajemnie wsparcia w różnych trudnościach. Bardzo często grupy takie tworzone są w poradniach psychologicznych, ośrodkach terapii uzależnień czy w szpitalach.
W przeciwieństwie do psychoterapii grupowej, w przypadku grup wsparcia nie analizuje się dogłębnie relacji między uczestnikami grupy oraz ich życia wewnętrznego czy wpływu przeszłości na obecne funkcjonowanie – można powiedzieć, że praca w tym przypadku ma mniej głęboki charakter, a bardziej nastawiona jest na uzyskanie wsparcia i pomocy w radzeniu sobie z trudną sytuacją.
Grupy wsparcia mogą przybierać charakter formalny – gdy są prowadzone przez profesjonalnie przygotowane do tego osoby (najczęściej psychologów lub psychoterapeutów) lub samopomocowy (gdy jest prowadzona przez samych jej członków).
Grupy rozwojowe – szansa na lepsze poznanie siebie
Grupy rozwojowe z kolei mają na celu stworzenie przestrzeni, w której (trochę podobnie jak w psychoterapii grupowej) możliwe będzie doświadczenie siebie w relacjach z innymi a dzięki temu rozwój i pogłębienie samoświadomości.
W przeciwieństwie do psychoterapii grupowej, uczestnicy grup rozwojowych ani ich prowadzący nie koncentrują się jednak na leczeniu zaburzeń czy problemów psychologicznych. Zamiast tego uwaga skupia się wokół wyzwań spotykanych na danym etapie życia, poznawaniu siebie i odkrywaniu własnego potencjału.
Grupy rozwojowe często dedykowane są dla określonych grup wiekowych, np. dla nastolatków, młodych dorosłych itp., dzięki czemu można się spodziewać, że ich członkowie będą współdzielić niektóre wyzwania, charakterystyczne dla danego momentu w życiu np. kształtowanie się tożsamości, wchodzenie w dorosłość, budowanie bliskich relacji itp.
Co sprzyja w dobrym działaniu pracy grupowej?
Praca grupowa przynosi najwięcej korzyści, gdy uczestnicy spotykają się ze sobą regularnie i gdy wchodzą ze sobą w relacje. Korzystnie działa również wytworzenie atmosfery zaufania, otwartości i zrozumienia.
W grupach prowadzonych przez specjalistów za pomoc w stworzeniu optymalnych warunków odpowiada wykwalifikowany psycholog lub psychoterapeuta. Moderuje on wówczas proces grupowy, pomagając utrzymać go na drodze, która będzie optymalnie rozwojowa dla członków grupy. Dba on także o to, aby uczestnicy przestrzegali zasad pracy grupy na przykład ustalonego czasu i miejsca spotkań, zasad dotyczących dyskrecji czy sposobu komunikacji pomiędzy uczestnikami grupy.
Oprócz tego warto wiedzieć, że grupy (wsparciowe, rozwojowe czy terapeutyczne) mogą mieć mogą mieć formę otwartą, półotwartą i zamkniętą.
- Forma zamknięta – po rozpoczęciu procesu, do grupy nie mogą już dołączać nowi uczestnicy
- Forma otwarta/półotwarta – mamy z nią do czynienia wtedy, gdy w trakcje trwania procesu do grupy mogą dołączyć nowi członkowie.
Myślisz, że mógłbyś/mogłabyś skorzystać z jakiejś formy pracy grupowej?
Jeśli rozważasz dołączenie do jakiejś grupy (rozwojowej, grupy wsparcia lub skorzystanie z psychoterapii) decyzja i pierwszy krok może być niełatwy. Na początek dobrym pomysłem może być wstępna konsultacja z wybranym przez siebie psychologiem lub psychoterapeutą. Podczas takiego spotkania uzyskasz pomoc w ustaleniu, jaka forma oddziaływania będzie dla Ciebie najbardziej owocna.
Ośrodek Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej „Pomarańczowe Ja”
ul. Czajcza 2A/13
61-546 Poznań
Telefon: 515 321 007
Kontakt
